میراحمد رضا مشرف، تحلیلگر مسائل افغانستان

با وجود گذشت چند ماه از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، حتی نتایج ابتدایی این انتخابات هنوز اعلام نشده است. در میان تعلل و تأخیرهای شائبه برانگیز کمیسیون مستقل انتخابات، طرف‌های درگیر در این انتخابات نیز اتهامات متقابلی را متوجه یکدیگر کرده اند و به هیچ وجه حاضر به کوتاه آمدن از مواضع خود نیستند. احتمال شکل‌گیری یک توافق سیاسی، مانند آنچه که در چهار سال پیش رخ داد، نیز بسیار کم است؛ چرا که در وهله اول هیچ‌کدام از طرف‌ها پذیرای چنین مسئله ای نیستند و در کنار آن بر خلاف دور پیشین تاکنون تلاش‌ها و اقدامات چندانی از سوی منابع مختلف از جمله کشورها و نهادهای بین المللی انجام نگرفته است. همه این‌ها موجب شده تا پیش‌بینی های ناخوشایندی در مورد آینده مطرح شود، چنان‌که مدتی پیش حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین نسبت به وخامت اوضاع در افغانستان به شدت هشدار داد. تهدید نامزدهای انتخابات به تجمع طرفداران و برگزاری تظاهرات سراسری خود مؤید همین موضوع است که نمی‌توان به باز شدن این گروه کور چندان امیدوار بود.  

در چنین شرایطی که کشمکش‌ها و درگیری‌های انتخاباتی و به تبع آن سیاسی در افغانستان به نقطه اوج خود رسیده است، به نظر می رسد که گروه قدرتمند جدیدی در حال ورود به عرصه سیاسی این کشور است. ارتش و نیروهای امنیتی از ابتدای شکل گیری در نظام سیاسی جدید افغانستان، به طور عمده به مبارزه با طالبان و تروریسم پرداخته و به جز برخی موارد کوچک، کمتر در مسائل و جنجال‌های سیاسی درونی مداخله کرده است. اما از زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اخیر و شاید اندکی قبل ازآن، این احساس به وجود آمده که تغییراتی در این وضعیت پدیدار شده است. در همین راستا چندی پیش گلبدین حکمتیار نیروهای امنیتی و دفاعی را متهم کرد به نفع یک تیم خاص در انتخابات مداخله می کنند. او از این نیروها خواست در کنار آنچه که او مردم می خواند، بایستند و با موضع گیری هایشان خود و مردم افغانستان را قربانی افراد متقلب نکنند. اگر این گونه اظهار نظر حکمتیار و نامزدهای دیگری چون عبدالله عبداالله و رحمت الله نبیل را به حساب درگیر بودن آن‌ها در این رقابت انتخاباتی بگذاریم، اما از صحبت‌های حامد کرزی در این رابطه مشکل بتوان چشم‌پوشی کرد. رئیس جمهور پیشین افغانستان در مصاحبه مطبوعاتی اخیرش از نیروهای امنیتی خواست که نگذارند از نام نیک آن‌ها به خاطر منافع شخصی استفاده شود و آن‌ها باید مطلقاً بی طرف و مدافع منافع ملی افغانستان باشند. در این کنفرانس کرزی یک مورد از این مداخلات سیاسی را افشا می کند؛ آنجا که ملاضعیف پس از شرکت در کنفرانس صلح مسکو از سوی نیروهای امنیتی مورد تهدید قرار می گیرد. در چنین موقعیتی موضع گیری نیروهای امنیتی در برابر اعلام تظاهرات و تجمعات از سوی طرفداران نامزدهای معترض، که اکنون در جایگاه مخالفان دولت قرار گرفته اند، بسیار جلب توجه کرده است. آن‌ها اعلام کردند که به اغتشاشات و نا آرامی ها پاسخ سخت خواهند داد و در عمل نیز در دو منطقه با این معترضان به مقابله برخاستند. اگر این واکنش نیروهای امنیتی و نظامی را در کنار اظهار نظرهای اخیر اشرف غنی در مورد نرفتن زیر بار تهدید و معامله قرار دهیم (سخنانی که در جمع نظامیان مطرح شد)، منطقی‌ترین استنباط این است که اشرف غنی به شدت به حمایت نیروهای نظامی و امنیتی از دولتش دل بسته و اهمیت چندانی برای نتایج انتخابات قائل نیست. این را می توان از گفت‌وگوی تازه تلفنی میان اشرف غنی و ترامپ فهمید که در آن هیچ گونه صحبتی از انتخابات و نتایج آن به میان نیامد.

در هر حال روال کنونی تحولات افغانستان نشان می دهد که در ماه‌های آینده احتمالاً شاهد نقش آفرینی بیشتری از سوی ارتش و نیروهای نظامی خواهیم بود. حتی این امکان وجود دارد که همچون پاکستان، آن‌ها نیز به تدریج تبدیل به یکی از اضلاع قدرت شوند. البته این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که ارتش و نیروهای نظامی  افغانستان هنوز از انسجام و اتحاد لازم برخوردار نیستند و چه بسا این مداخله نقش شمشیر دو لبه را ایفا کرده و به از هم پاشیدگی ارتش منجر شود. این همان نکته ای است که «بابر فرهمند» معاون تیم انتخاباتی عبدالله عبدالله در مورد آن هشدار می دهد: «در صورتی که پای نیروهای ارتش و پلیس در جنجال‌های مربوط به انتخابات کشیده شود، در آن صورت صفوف واحد این نیروها دچار انشعاب خواهد شد».